ทรัพยากรธรรมชาติ หมายถึง สิ่งที่เกิดขึ้น หรือมีอยู่ตามธรรมชาติ และมนุษย์เราสามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้
ทรัพยากรธรรมชาติ ประกอบด้วย ดิน น้ำ ป่าไม้ ทุ่งหญ้า สัตว์ป่า แร่ธาตุ และพลังงาน มนุษย์เราจำเป็นต้องอาศัยทรัพยากรธรรมชาติ ในการดำรงชีวิต และการพัฒนาประเทศ ตัวอย่างเช่น

ดิน
เราใช้ดินและที่ดินมาทำการเพาะปลูกข้าว พืชผัก และไม้ผล เพื่อไว้เลี้ยงประชากร ใช้เป็นที่ตั้งอาคารบ้านเรือน สถานที่ราชการ วัด โรงงานอุตสาหกรรม เป็นต้น

น้ำ
เราใช้น้ำสะอาด เพื่อดื่ม ใช้น้ำในการชำระล้างสิ่งของ เพื่อทำความสะอาด ในอาคาร บ้านเรือน โรงเรียน สถานที่ต่างๆ และใช้น้ำในขบวนการผลิต ในโรงงานอุตสาหกรรม รวมทั้งใช้แม่น้ำ ลำคลอง ทะเล ในการเดินทางไปมาหาสู่ ติดต่อค้าขาย และระบายน้ำทิ้ง

ป่าไม้
ทุ่งหญ้า ให้ผลิตผลของป่าที่เป็นพืชพันธุ์ เราสามารถนำพืชพันธุ์มาทำเครื่องใช้ ยารักษาโรค อาหาร ส่วนเนื้อไม้ใช้ในการสร้างที่อยู่อาศัย และที่ทำงาน

แร่ธาตุ
เช่น เหล็ก ถ่านหิน น้ำมัน ดีบุก ตะกั่ว นำมาทำเครื่องใช้ภายในบ้าน ใช้ในขบวนการผลิตในโรงงานอุตสาหกรรม เพื่อทำสินค้าชนิดต่างๆ

สัตว์ป่า
ให้อาหาร ยารักษาโรค บางชนิดคนนำมาฝึกหัดให้รู้จักอยู่ในบ้าน และทำงานให้แก่คน เช่น ควายป่า นำมาเลี้ยง เพื่อใช้ไถนา

เห็นได้ว่า เราสามารถนำทรัพยากรธรรมชาติมาใช้ประโยชน์ในการยังชีพ ผลิตเครื่องใช้ และเครื่องตกแต่งภายในบ้าน ผลิตสินค้า เพื่อนำไปขายในตลาด รวมทั้งส่งเป็นสินค้าออก เพื่อให้ได้เงินตราต่างประเทศมาใช้ในการพัฒนาประเทศให้เจริญยิ่งขึ้น
ทรัพยากรธรรมชาติ มีความสำคัญและมีประโยชน์ต่อมนุษย์อย่างมาก ในสมัยโบราณ ประชากรของโลกยังมีจำนวนน้อย และใช้ชีวิตอยู่กับธรรมชาติ มีชีวิตอยู่ได้ เพราะผลิตผลจากทรัพยากรธรรมชาติอย่างที่เป็นอยู่ตามธรรมชาติ ต่อมาเมื่อมนุษย์ได้มีการเรียนรู้ และมีความรู้ในทางวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีมากขึ้น จึงได้พยายามดัดแปลงสิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติ และทรัพยากรธรรมชาติ ให้เป็นไปตามความต้องการของมนุษย์
การที่ประชากรของโลกเพิ่มจำนวนขึ้นเรื่อยๆ ความต้องการใช้ทรัพยากรธรรมชาติ จึงมีเพิ่มมากขึ้น จนทรัพยากรธรรมชาติสูญสิ้น หรือเสื่อมโทรมลง เช่น ดินเสีย น้ำเสีย ป่าจำนวนมากถูกบุกรุกทำลาย อากาศเป็นพิษ เกิดเป็นปัญหาจากภาวะการขาดแคลนทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมเป็นพิษ ดังนั้นเราจึงต้องใช้ประโยชน์จากธรรมชาติ ด้วยความระมัดระวัง และประหยัด ไม่ใช้ทรัพยากรธรรมชาติมากเกินไป ไม่ทำกิจกรรม ที่มีผลกระทบต่อทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
เราต้องรู้จักช่วยกันสงวนทรัพยากรธรรมชาติ อีกทั้งช่วยกันป้องกันผลเสียหาย ที่จะเกิดขึ้นต่อทรัพยากรธรรมชาติ และลูกหลานรุ่นต่อๆ ไป ก็จะมีทรัพยากรธรรมชาติไว้ใช้ประโยชน์ เราต้องอาศัยทรัพยากรธรรมชาติ เพื่อการดำรงชีวิต และการพัฒนาคุณภาพชีวิตให้มีความสงบสุขตลอดไป

ทรัพยากรธรรมชาติ
ในอดีต ประเทศไทยเป็นดินแดนที่อุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติ ทั้งบนบกและในน้ำ การเร่งรัดพัฒนาประเทศ ที่เริ่มต้น เมื่อกว่าสามสิบปีมาแล้ว โดยมิได้ระมัดระวัง และให้ความสำคัญต่อการจัดการทรัพยากรธรรมชาติเท่าที่ควร ทำให้มีการตักตวงประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติอย่างสิ้นเปลือง มิได้คำนึงถึงอัตราการเกิดทดแทน หรือการฟื้นตัวตามธรรมชาติ ดังนั้นในปัจจุบันทรัพยากรธรรมชาติของประเทศ จึงอยู่ในสภาพที่เสื่อมโทรม สร้างข้อจำกัดของการพัฒนา ในระยะต่อไป ในขณะนี้จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่ทุกฝ่าย ทั้งส่วนราชการ และเอกชน จะต้องหันมาสนใจ และร่วมมือกัน เพื่อจัดการทรัพยากรธรรมชาติอย่างจริงจัง ให้สามารถใช้ประโยชน์ทรัพยากรธรรมชาติ เพื่อเป็นปัจจัยพื้นฐาน ในการดำรงชีวิตของประชาชน ทั้งในเมือง และในชนบท และการพัฒนาประเทศที่ยั่งยืนตลอดไป
ตามหลักวิชาการ จัดประเภททรัพยากรธรรมชาติ ออกเป็น ๓ ประเภทที่สำคัญ ดังนี้
1. ทรัพยากรที่ใช้แล้วไม่หมด หรือสูญหายไป เราสามารถใช้ทรัพยากร ประเภทนี้ได้อย่างไม่จำกัด เนื่องจากธรรมชาติสร้างให้มีใช้อยู่ตลอดเวลา ได้แก่ บรรยากาศ น้ำที่อยู่ในวัฏจักร ซึ่งเกิดจากการหมุนเวียนเปลี่ยนแปลงของน้ำ กล่าวคือ เมื่อน้ำตามที่ต่างๆ ได้รับความร้อนจากดวงอาทิตย์ ก็จะระเหยกลายเป็นไอน้ำ ลอยขึ้นไปบนบรรยากาศ เมื่อกระทบกับความเย็นก็จะรวมตัวเป็นละอองน้ำเล็กๆ ลอยจับตัวกันเป็นกลุ่มเมฆ เมื่อจับ ตัวกันมากขึ้นและกระทบกับความเย็น ก็จะกลั่นตัวกลายเป็นหยดน้ำตกลงสู่พื้นโลก แล้ว ไหลลงสู่แม่น้ำ ลำธาร และไหลออกสู่ทะเล เป็นลักษณะของการเปลี่ยนแปลงหมุนเวียน ต่อเนื่องกันตลอดเวลา ทำให้มีน้ำเกิดขึ้นบนผิวโลกอยู่สม่ำเสมอ ทรัพยากรประเภทนี้รวมทั้ง แสงแดด ลม และทัศนียภาพที่สวยงามตามธรรมชาติ อีกด้วย
2. ทรัพยากรที่ใช้แล้วหมด แต่สร้างทดแทนได้ ตัวอย่างเช่น ป่าไม้ ดิน ที่ดิน แหล่งน้ำ ทุ่งหญ้า และสัตว์ป่า เป็นต้น ทรัพยากรประเภทนี้เมื่อใช้แล้ว จะสามารถสร้างขึ้นมาทดแทนได้ตามธรรมชาติของสิ่งนั้นๆ อย่างไรก็ดี การใช้ประโยชน์ก็ต้องเป็นไปอย่างเหมาะสม ไม่ควรใช้มากเกินต้องการ และเกินกว่าที่ธรรมชาติจะสร้างขึ้นมาทดแทนได้ มิฉะนั้นทรัพยากรชนิดนั้นก็จะร่อยหรอ เสื่อมโทรมลง และสูญสิ้นไป การเสื่อมโทรมและ สูญสิ้นก่อให้เกิดผลกระทบต่อทรัพยากรชนิดอื่นๆ ที่มีความสัมพันธ์ และอยู่ในสภาพ แวดล้อมเดียวกัน
3. ทรัพยากรที่ใช้แล้วหมดไป ไม่มีการสร้างทดแทนได้ เช่น แร่ น้ำมัน ที่ดิน ในสภาพธรรมชาติ แหล่งที่เหมาะสมสำหรับศึกษาธรรมชาติ แหล่งธรรมชาติที่หาดูได้ยาก แหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว รวมทั้งสภาพธรรมชาติใดๆ ที่ถูกใช้ไปแล้ว ก็ไม่อาจเกิดขึ้นได้เหมือนเดิมอีก เช่น แร่ธาตุ น้ำมัน เมื่อนำมาใช้ประโยชน์ก็จะหมด สิ้นไป โดยธรรมชาติไม่อาจจะสร้างขึ้นทดแทนได้ในชั่วอายุของคนรุ่นปัจจุบัน ทรัพยากร ประเภทนี้ควรใช้โดยประหยัดที่สุด คุ้มค่า และไม่ให้เกิดผลกระทบต่อสภาพแวดล้อม ทรัพยากรประเภทที่ดินสวยงามในสภาพธรรมชาติ เช่น แพะเมืองผี ที่จังหวัดแพร่ เกิดจาก การกัดกร่อนตามธรรมชาติ ทำให้มีรูปร่างลักษณะที่เป็นเอกลักษณ์เป็นที่สนใจของนักท่อง เที่ยวผู้ไปเยี่ยมชมมากมาย เราจึงควรช่วยกันดูแลรักษาไว้ ให้คงสภาพตามธรรมชาติให้นาน ที่สุด

การพัฒนา
คือ การเปลี่ยนแปลงชีวาลัย (Biosphere) อันเป็นบริเวณที่เป็นส่วนหนึ่งของโลกที่สิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่ ได้แก่ บริเวณที่เป็นมหาสมุทร ที่ซึ่งมีน้ำจืด บรรยากาศ และชั้นดินบางส่วน โดยการใช้ทรัพยากรมนุษย์ ทรัพย์สินเงินทอง ทรัพยากรที่มีชีวิต และไม่มีชีวิต เพื่อตอบสนองความต้องการของมนุษย์ และปรับปรุงชีวิตมนุษย์ให้มีคุณภาพ
การพัฒนาสามารถยั่งยืนต่อไปได้ ต้องอาศัยองค์ประกอบทางสังคม และนิเวศ ให้เท่ากับองค์ประกอบทางเศรษฐกิจ โดยมีทรัพยากรธรรมชาติเป็นปัจจัยพื้นฐาน สามารถที่จะเลือกกิจกรรมที่มีประโยชน์ และไม่มีผลประโยชน์ ทั้งในระยะสั้น และระยะยาวได้

การอนุรักษ์
หมายถึง การรู้จักใช้ทรัพยากรอย่างฉลาด การใช้ประโยชน์นั้น จะต้องเกิดผลดีต่อประชากรโลกส่วนรวมมากที่สุด จะต้องรู้จักใช้ประโยชน์ให้ได้เป็นเวลายาวนานที่สุด ให้มีการสูญเสียทรัพยากรอย่างเปล่าประโยชน์น้อยที่สุด และต้องกระจายการใช้ประโยชน์แก่ประชากรของประเทศอย่างทั่วถึงกัน
การอนุรักษ์จึงมิได้หมายถึง การเก็บรักษาทรัพยากรธรรมชาติไว้เฉยๆ หากหมายถึง ความสามารถในการนำทรัพยากรมาใช้ประโยชน์ เพื่อการพัฒนาประเทศได้อย่างถูกต้องตามเวลา และสถานที่ เพื่อให้ประชาชนทุกคน และทุกฐานะ มีสิทธิใช้ชีวิตอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ดีอย่างเท่าเทียมกัน การอนุรักษ์กับการพัฒนาต้องดำเนินการคู่กันไป ให้ ความสำคัญเสมอกันระหว่างการพัฒนาและการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องต้องร่วมกันพิจารณา เพื่อให้การอนุรักษ์ และพัฒนาเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ การนำเอาทรัพยากรธรรมชาติมาใช้อย่างเหมาะสม และให้ได้ประโยชน์มากที่สุด ทั้งนี้ต้องไม่ทำให้ประสิทธิภาพในการผลิตของทรัพยากรธรรมชาตินั้น ลดน้อยลง และไม่เป็นการผลักภาระความเสื่อมโทรมของสภาพแวดล้อม ไปสู่ประชาชน

ระบบนิเวศ
นิเวศวิทยา หมายถึง การศึกษาเกี่ยวกับบ้านหรือที่อยู่อาศัย ความหมายอีกนัยหนึ่ง ซึ่งเกี่ยวข้องกับธรรมชาติ คือ การศึกษาถึงโครงสร้าง และหน้าที่ของระบบธรรมชาติ
ระบบนิเวศแต่ละระบบ เป็นสังคมที่ประกอบด้วยสิ่งมีชีวิตกับปัจจัยแวดล้อมที่ไม่มีชีวิต ซึ่งอาจมีรูปร่าง ลักษณะโครงสร้าง ขนาดเนื้อที่ใหญ่หรือเล็กอย่างไรก็ได้ เป็นที่ซึ่งสิ่งมีชีวิตทั้งหลายได้มีบทบาท หรือกิจกรรมในการดำรงชีวิตร่วมกัน มีปัจจัยแวดล้อมต่างๆ เป็นตัวควบคุม รวมทั้งช่วยให้เกิดการถ่ายทอดพลังงาน และการหมุนเวียนของธาตุอาหาร ทั้งนี้เพื่อให้เกิดดุลยภาพภาย ในระบบนิเวศนั้นๆ

นิเวศพัฒนา
คือ การพิจารณากำหนดแนวพัฒนา ในพื้นที่หนึ่งพื้นที่ใด เพื่อให้ประชาชนในท้องที่นั้นๆ ได้รู้ถึงศักยภาพของทรัพยากร และสภาพแวดล้อม ที่มีอยู่ในท้องที่ของตน เป็นการชี้ให้เห็นถึงการที่จะนำทรัพยากรเหล่านั้นมาใช้ เพื่อขจัดทุกข์ บำรุงสุข โดยไม่ทำให้ทรัพยากรเหล่านั้น เสื่อมโทรมลงอย่างรวดเร็ว
อย่างไรก็ตาม วัตถุประสงค์หลักประการหนึ่งของการพัฒนาก็คือ การทำให้ประชาชนมีการอยู่ดี กินดี โดยพิจารณาจากข้อมูลทางด้านรายได้ การว่างงาน การกระจาย รายได้ จำนวนประชากร และการศึกษา เป็นต้น ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา ประเทศไทยสามารถพัฒนาประเทศชาติให้เจริญก้าวหน้าขึ้นเป็นลำดับ แต่ข้อมูลที่เกี่ยวกับการพัฒนา ไม่ได้บ่งชี้สถานภาพและคุณค่าของทรัพยากรของประเทศที่มีอยู่ ผลของการเร่งรัดพัฒนา ประเทศในระยะที่ผ่านมา กลับทำให้ทรัพยากรธรรมชาติถูกใช้อย่างสิ้นเปลือง จนร่อยหรอ ลงทุกขณะ และตกอยู่ในสภาพเสื่อมโทรม การพิจาณาเพื่อกำหนดกลวิธีในการใช้ ทรัพยากรธรรมชาติที่เหมาะสม เพื่อก่อให้เกิดประโยชน์ทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม จึงต้องรวมการบำรุงรักษาสภาพแวดล้อมให้เสียหายน้อยที่สุด โดยการนำเอาแนวความคิด นิเวศพัฒนา (Ecodevelopment) มาใช้ ข้อคิดนี้สำคัญมากในการอนุรักษ์และพัฒนา ทรัพยากรธรรมชาติ

http://www.trueplookpanya.com/blog/content/58489