สมมติฐาน (หรือสะกดว่า สมมุติฐาน) หรือ ข้อสันนิษฐาน คือการอธิบายความคาดหมายล่วงหน้าสำหรับปรากฏการณ์ที่สามารถสังเกตได้ มักใช้เป็นมูลฐานแห่งการหาเหตุผล การทดลอง หรือการวิจัย ในทางวิทยาศาสตร์ นักวิทยาศาสตร์จะตั้งสมมติฐานจากสิ่งที่สังเกตการณ์ได้ก่อนหน้านี้ ซึ่งอาจไม่สามารถอธิบายได้อย่างชัดเจนด้วยทฤษฎีที่มีอยู่ในปัจจุบัน สำหรับในความหมายอื่น สมมติฐานอาจเป็นบรรพบทหรือญัตติที่จัดตั้งขึ้น เพื่อใช้ในการสรุปคำตอบของปัญหาประเภท ถ้าเป็นเช่นนี้ แล้วจะเป็นเช่นไร (what if)

สมมติฐานทางวิทยาศาสตร์

คนทั่วไปมักจะถือว่าการลองเดาคำตอบของปัญหาเป็นสมมติฐานอย่างหนึ่ง ซึ่งนั่นเรียกว่า การคาดเดาอย่างมีหลักการ เพราะมันเป็นคำตอบอันเป็นที่แนะนำซึ่งมีพื้นฐานอยู่บนหลักฐาน ในขณะที่ผู้ทำการทดลองอาจทดสอบและปฏิเสธสมมติฐานหลายอย่างก่อนที่จะนำไปสู่การแก้ปัญหา สมมติฐานที่ดีอันควรจะนำไปพิจารณา ควรมีลักษณะดังนี้ สามารถปฏิบัติทดลองได้ (testability) เข้าใจง่าย (simplicity) มีขอบเขตชัดเจน (scope) สามารถอธิบายปรากฏการณ์อื่นได้ในอนาคต (fruitfulness) ยังคงองค์ความรู้เดิมอันเป็นที่ยอมรับ (conservatism)

ตัวอย่างการตั้งสมมติฐาน

- ผู้ที่สูบบุหรี่เป็นโรค มากกว่า ผู้ที่ไม่สูบบุหรี่
- การสูบบุหรี่มี ความสัมพันธ์ ทางบวกกับการเป็นมะเร็งในปอด
- ผู้ที่สูบบุหรี่เป็นโรคมะเร็งในปอด มากกว่า ผู้ที่ไม่สูบบุหรี่
- ผู้ที่ไม่สูบบุหรี่เป็นโรคมะเร็งในปอด น้อยกว่า ผู้ที่สูบบุหรี่
- ผู้ที่สูบบุหรี่เป็นโรคมะเร็งในปอด แตกต่างกับ ผู้ที่ไม่สูบบุหรี่
- ถ้าราเพนนิซิลเลียมยับยั้งการเจริญของ Bact ดังนั้น Bact จะไม่เจริญเมื่อมีราเพนนิซิลเลียมขึ้นรวมอยู่ด้วย"
-"ถ้าแสงแดดมีส่วนเกี่ยวข้องกับการเจริญงอกงามของต้นหญ้า ดังนั้น ต้นหญ้าบริเวณที่ไม่ได้รับ แสงแดดจะไม่เจริญหรือตายไป"
-"ถ้าแสงแดดมีส่วนเกี่ยวข้องกับการเจริญงอกงามของต้นหญ้า ดังนั้น ต้นหญ้าบริเวณที่ได้รับแสงแดด จะเจริญงอกงาม"
- ถ้าฮอร์โมนมีผลต่อสีของปลาสวยงาม ดังนั้นปลาที่เลี้ยงโดยให้ฮอร์โมนจะมีสีเร็วกว่าปลาที่เลี้ยงโดย ไม่ให้ฮอร์โมนในช่วงอายุเท่ากัน
- ถ้าควันบุหรี่มีผลต่อการเกิดมะเร็ง คนที่สูบบุหรี่หรือคุลกคลีกับคนสูบบุหรี่จะมีโอกาสเป็นโรคมะเร็ง ได้มากกว่าคนที่ไม่สูบบุหรี่หรือไม่คลุกคลีกับคนสูบบุหรี่
- ถ้าความร้อนมีผลต่อการสุกของผลไม้ ดังนั้น ผลไม้ที่ผ่านการอบไอน้ำจะมีอายุการสุกนานกว่าผลไม้ ที่ไม่ได้ผ่านการอบไอน้ำ
- การใช้เทคโนโลยีทันสมัยมีความสัมพันธ์กับประสิทธิผลและประสิทธิภาพในการทํางานทางบวก
- ค่าตอบแทนสวัสดิการมีความสัมพันธ์กับขวัญและกําลังใจในการทํางานทางบวก
- ผู้หญิงมีความสนใจน้ำหอมมากกว่าผู้ชาย
- สภาพแวดล้อมทางกายภาพ มีความสัมพันธ์ กับประสิทธิผลในการทํางาน
- ความต้องการใช้เครื่องไฟฟ้าของบุคคลในชุมชนชนบทและชุมชนเมืองแตกต่างกัน
- การใช้คอมพิวเตอร์ มีความสัมพันธ์ กับประสิทธิผลและประสิทธิภาพในการทํางาน
- วิธีการจูงใจกับขวัญและกําลังใจในการทํางาน มีความสัมพันธ์กัน
- วิธีการจูงใจกับขวัญและกําลังใจในการทํางาน มีความสัมพันธ์กันทางบวก
-ความคิดของผู้ประกอบการร้านอาหารของโรงเรียนมีระดับที่มากกว่าของผู้ประกอบการร้านอาหาร ทั่วไปความคิดเห็นของผู้ประกอบการกับของพนักงานที่มีต่อจริยธรรมของนักธุรกิจแตกต่างกัน
- การเปิดรับสื่อประชาสัมพันธ์ทีใช้ในกิจกรรมชุมชนของชาวบ้านเกาะ(ไม่)มีความสัมพันธ์กับการมี ส่วนร่วมในงานกิจกรรมชุมชนของชาวบ้าน
- ผู้สูงอายุทีอยู่ในเขตเมืองมีความสนใจใช้อินเตอร์เน็ตในการรับรู้ข่าวสารเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพระดับ ปานกลาง (มาก/น้อย)
- นักเรียนกลุ่มที่อ่านการ์ตูนเรื่องโรคเอดส์กับนักเรียนที่อ่านจุลสารโรคเอดส์มีทัศนคติต่อการป้องกัน โรคเอดส์แตกต่างกัน(ไม่แตกต่างกัน)
- ความถนัดทางตัวเลขกับผลการเรียนวิชาคณิตศาสตร์ของนักเรียนระดับ ม.ต้น มีความสัมพันธ์กัน ทางบวก

                    https://th.wikipedia.org/wiki/สมมติฐาน
                   https://sites.google.com/site/kruneeindependentstudy/kickrrm-thi-2-kar-tang-smmtithan-is1